Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar 18. apríl 2024 11:00 Stuðningsmenn nýlegra breytinga á búvörulögunum, sem veita kjötafurðastöðvum víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum, virðast sumir hverjir haldnir þeim reginmisskilningi að lagabreytingin hafi verið nauðsynleg til að tryggja hagræðingu í kjötiðnaðinum. Í Bændablaðinu í síðustu viku var rætt við ýmsa þá sem telja gagn að lagabreytingunni, þar á meðal Þórarin Inga Pétursson, formann atvinnuveganefndar Alþingis, sem var á meðal þeirra sem knúðu lagabreytinguna í gegnum þingið. Farsælt sameiningarferli við Eyjafjörð Þórarinn Ingi segir þar að rétt sé að benda á að þegar framleiðendafélögum sé gert mögulegt að þétta raðirnar og standa saman, sé þeim um leið gert betur mögulegt að sækja fram í vöruróun og nýsköpun og veita innfluttu kjöti samkeppni í verði í einhverjum vöruflokkum. „Ég þekki vel til farsæls sameiningarferlis Norðlenska og Kjarnafæðis, þar sem tvö fyrirtæki hvort sínum megin við Pollinn í Eyjafirðinum kepptu á þessum örmarkaði með fleiri hundruð vörunúmer,“ segir nefndarformaðurinn. Það er óneitanlega athyglisvert að Þórarinn skuli vísa til þessa farsæla sameiningarferlis, því að sameining Norðlenska og Kjarnafæðis er einmitt dæmi um vel heppnaða hagræðingu á kjötmarkaði sem fór fram innan ramma samkeppnislaganna og undir eftirliti samkeppnisyfirvalda, sem settu samrunanum skilyrði m.a. til að vernda hagsmuni bæði bænda og neytenda. Ekki þurfti að breyta neinum lögum til að þessi sameining gæti átt sér stað. Hagræðing er vel framkvæmanleg Samruninn við Eyjafjörð sýnir að hagræðing á kjötmarkaði er vel framkvæmanleg innan þeirra skilyrða sem sett eru í 15. grein samkeppnislaganna, en hún kveður á um að ákvæði laganna um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Félag atvinnurekenda og fleiri samtök hafa margoft bent á að 15. greinin veiti nægt svigrúm til að hagræða í greininni á forsendum almannahagsmuna. Breytingin á búvörulögum, sem samþykkt var á Alþingi fyrir páska, var ekki bara skaðleg heldur allsendis ónauðsynleg. Í nefndaráliti meirihluta atvinnuveganefndar, sem fylgdi hinu nýja frumvarpi um samkeppnisundanþágur, sem lögmenn Samtaka fyrirtækja í landbúnaði skrifuðu fyrir meirihlutann, er 15. grein samkeppnislaga afgreidd með einni setningu: „Meiri hlutinn telur að ákvæði 15. gr. samkeppnislaga veiti ekki nægjanlegt svigrúm til samstarfs, m.a. þar sem ekki er heimilt að taka tillit til hagsmuna framleiðenda.“ Þetta er allur rökstuðningurinn – eða öllu heldur allur misskilningurinn. Það liggur nefnilega í hlutarins eðli að ef tveir framleiðendur eða fleiri leita eftir undanþágu frá bannákvæðum samkeppnislaga á grundvelli 15. greinarinnar, gera þeir það á forsendum sinna hagsmuna. Skilyrði 15. greinarinnar eru hins vegar hugsuð til að vernda hagsmuni neytenda og samfélagsins alls af því að ekki sé komið í veg fyrir samkeppni þótt komið sé til móts við hagsmuni fyrirtækja sem vilja hafa með sér samstarf í hagræðingarskyni. Ekki á forsendum neytenda og samkeppni Því miður er það svo, að þeir sem telja nauðsynlega forsendu hagræðingar í slátrun og kjötvinnslu að veita framleiðendum undanþágur umfram þær sem felast í 15. greininni, eru um leið að lýsa því yfir í raun að hagræðingin muni ekki fara fram á forsendum neytenda og að hún muni koma í veg fyrir samkeppni. Stjórnmálamenn og talsmenn afurðastöðva geta lengi haldið áfram að reyna að pakka málinu inn sem framfaramáli fyrir alla hlutaðeigandi, en staðreyndin er sú að lagabreytingin þjónar þröngum sérhagsmunum afurðastöðva. Nú er ekkert því til fyrirstöðu að t.d. hinir fjársterkari á þessum markaði kaupi upp hina minni og að hinir fáu stóru skipti með sér verkum og markaði. Þá stefnir ástandið hratt í það sama og við sjáum á mjólkurmarkaðnum, einokun eins eða örfárra fyrirtækja, bara án þess aðhalds sem eignarhald bænda og opinber verðlagning skapar í mjólkurgeiranum. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Landbúnaður Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Samkeppnismál Neytendur Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson Skoðun Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkadóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Ríkisbáknið fyrir sig Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Hjartastaður – hvaðan ertu? Anna Sigríður Melsteð skrifar Skoðun Er Evrópa að hverfa af kortinu? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Garðbæingur á ímyndunarbömmer í Nígeríu Kristín Ólafsdóttir skrifar Skoðun Úkraínustríðið, skotvopnakaup Íslands og NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Okkar forseti Þráinn Farestveit skrifar Skoðun Ekki hika við að kjósa með hjartanu Rósa Steinunn Solveigar Sturludóttir skrifar Skoðun Tíminn er núna, stöðvum hvalveiðar! Hópur andstæðinga hvalveiða skrifar Skoðun Starfsgetumat gæti kostað líf Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar Skoðun Fjórða læknaferðin endurgreidd Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Réttlætingar og lygar Ísraels Yousef Tamimi skrifar Skoðun Versta kerfi í heimi? Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Má ég taka þátt … í lífinu? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson skrifar Skoðun Fagleg uppbygging myndlistar í forgrunni Tinna Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Stuðningsmenn nýlegra breytinga á búvörulögunum, sem veita kjötafurðastöðvum víðtækar undanþágur frá samkeppnislögum, virðast sumir hverjir haldnir þeim reginmisskilningi að lagabreytingin hafi verið nauðsynleg til að tryggja hagræðingu í kjötiðnaðinum. Í Bændablaðinu í síðustu viku var rætt við ýmsa þá sem telja gagn að lagabreytingunni, þar á meðal Þórarin Inga Pétursson, formann atvinnuveganefndar Alþingis, sem var á meðal þeirra sem knúðu lagabreytinguna í gegnum þingið. Farsælt sameiningarferli við Eyjafjörð Þórarinn Ingi segir þar að rétt sé að benda á að þegar framleiðendafélögum sé gert mögulegt að þétta raðirnar og standa saman, sé þeim um leið gert betur mögulegt að sækja fram í vöruróun og nýsköpun og veita innfluttu kjöti samkeppni í verði í einhverjum vöruflokkum. „Ég þekki vel til farsæls sameiningarferlis Norðlenska og Kjarnafæðis, þar sem tvö fyrirtæki hvort sínum megin við Pollinn í Eyjafirðinum kepptu á þessum örmarkaði með fleiri hundruð vörunúmer,“ segir nefndarformaðurinn. Það er óneitanlega athyglisvert að Þórarinn skuli vísa til þessa farsæla sameiningarferlis, því að sameining Norðlenska og Kjarnafæðis er einmitt dæmi um vel heppnaða hagræðingu á kjötmarkaði sem fór fram innan ramma samkeppnislaganna og undir eftirliti samkeppnisyfirvalda, sem settu samrunanum skilyrði m.a. til að vernda hagsmuni bæði bænda og neytenda. Ekki þurfti að breyta neinum lögum til að þessi sameining gæti átt sér stað. Hagræðing er vel framkvæmanleg Samruninn við Eyjafjörð sýnir að hagræðing á kjötmarkaði er vel framkvæmanleg innan þeirra skilyrða sem sett eru í 15. grein samkeppnislaganna, en hún kveður á um að ákvæði laganna um bann við samstilltum aðgerðum fyrirtækja eða samkeppnishindrunum gildi ekki ef samstarfið uppfylli tiltekin skilyrði, þar á meðal um að veita neytendum sanngjarna hlutdeild í ávinningi sem af samstarfinu hlýst og fyrirtækjunum sé ekki veitt færi á að koma í veg fyrir samkeppni að því er varðar verulegan hluta framleiðsluvaranna eða þjónustunnar sem um er að ræða. Félag atvinnurekenda og fleiri samtök hafa margoft bent á að 15. greinin veiti nægt svigrúm til að hagræða í greininni á forsendum almannahagsmuna. Breytingin á búvörulögum, sem samþykkt var á Alþingi fyrir páska, var ekki bara skaðleg heldur allsendis ónauðsynleg. Í nefndaráliti meirihluta atvinnuveganefndar, sem fylgdi hinu nýja frumvarpi um samkeppnisundanþágur, sem lögmenn Samtaka fyrirtækja í landbúnaði skrifuðu fyrir meirihlutann, er 15. grein samkeppnislaga afgreidd með einni setningu: „Meiri hlutinn telur að ákvæði 15. gr. samkeppnislaga veiti ekki nægjanlegt svigrúm til samstarfs, m.a. þar sem ekki er heimilt að taka tillit til hagsmuna framleiðenda.“ Þetta er allur rökstuðningurinn – eða öllu heldur allur misskilningurinn. Það liggur nefnilega í hlutarins eðli að ef tveir framleiðendur eða fleiri leita eftir undanþágu frá bannákvæðum samkeppnislaga á grundvelli 15. greinarinnar, gera þeir það á forsendum sinna hagsmuna. Skilyrði 15. greinarinnar eru hins vegar hugsuð til að vernda hagsmuni neytenda og samfélagsins alls af því að ekki sé komið í veg fyrir samkeppni þótt komið sé til móts við hagsmuni fyrirtækja sem vilja hafa með sér samstarf í hagræðingarskyni. Ekki á forsendum neytenda og samkeppni Því miður er það svo, að þeir sem telja nauðsynlega forsendu hagræðingar í slátrun og kjötvinnslu að veita framleiðendum undanþágur umfram þær sem felast í 15. greininni, eru um leið að lýsa því yfir í raun að hagræðingin muni ekki fara fram á forsendum neytenda og að hún muni koma í veg fyrir samkeppni. Stjórnmálamenn og talsmenn afurðastöðva geta lengi haldið áfram að reyna að pakka málinu inn sem framfaramáli fyrir alla hlutaðeigandi, en staðreyndin er sú að lagabreytingin þjónar þröngum sérhagsmunum afurðastöðva. Nú er ekkert því til fyrirstöðu að t.d. hinir fjársterkari á þessum markaði kaupi upp hina minni og að hinir fáu stóru skipti með sér verkum og markaði. Þá stefnir ástandið hratt í það sama og við sjáum á mjólkurmarkaðnum, einokun eins eða örfárra fyrirtækja, bara án þess aðhalds sem eignarhald bænda og opinber verðlagning skapar í mjólkurgeiranum. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun
Skoðun Starfsgetumat er kerfisbreytingin - ekki dass af báðu í mixtúru fyrir aumingja! María Pétursdóttir skrifar
Skoðun Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson skrifar
Grjótmulningsverksmiðja umfram blómleg tækifæri komandi kynslóða? Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Berglind Friðriksdóttir,Böðvar Guðbjörn Jónsson,Guðmundur Oddgeirsson,Gunnsteinn R. Ómarsson,Hrafnhildur Hlín Hjartardóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir,Hrönn Guðmundsdóttir,Sigfús Benóný Harðarson Skoðun